Eén van de leukste en meest spannende dingen aan zeep maken, is het in stukken snijden. Tenminste, als je een bepaalde kleur of design in gedachten had. Is het gelukt? Hoe kun je zelfgemaakte zeep snijden? En waarmee? Met de volgende tips help ik je een handje op weg.
Het uit de vorm halen en in stukken snijden is – naast het formuleren van zeeprecepten – één van mijn favoriete onderdelen van het zeep maken.
Zeep dat volgens de koude methode is gemaakt, moet meestal na 24-48 uur in de vorm te hebben gezeten, in stukken van ongeveer 2,5 cm worden gesneden. Het mag ook kleiner, als je er meer blokken uit wilt halen.
Als je de zeep eenmaal uit de vorm hebt gehaald, kan hij gemakkelijk worden gesneden met een scherp mes. De zeep is dan nog redelijk zacht. Een liniaal of een verstekbak (die je normaal gesproken gebruikt voor het zagen) helpt om de afmetingen van de stukken gelijk te houden.
Het is normaal om een beetje nerveus te zijn als je voor de eerste keer zeep snijdt. Zeker als je – net als ik – niet bepaald een vaste hand hebt. Daarom geef ik verschillende opties, maar niet voordat ik je verteld heb waar je precies rekening mee moet houden.
Wanneer zelfgemaakte zeep snijden
Zodra de loogoplossing aan de oliën is toegevoegd, begint het verzepingsproces. De natriumhydroxidemoleculen binden zich met die van de vetten (oliën) om zeep én glycerine te vormen.
Binnen 24 uur is een groot deel van het verzepingsproces voltooid, maar lang niet alles. Het mengsel dat je in de vorm hebt gegoten, is dan veranderd van een vloeibare naar vaste stof. De meeste zeep zal dan stevig genoeg zijn om uit de vorm te halen, maar nog zacht te zacht om in stukken te snijden.
De meeste zepen kun je pas na twee dagen in stukken snijden 48 uur (ik heb ook wel eens drie dagen meegemaakt of zelfs een week). En dat is prima.
Maar hoe weet je nu of je zeep klaar is om uit de vorm gehaald te worden?
Hoe weet je of de zeep hard genoeg is om uit de vorm te halen? Een zeep die voldoende is uitgehard, kleeft niet meer aan de vorm en behoudt zijn vorm. Ik kijk ook altijd halverwege en trek de zijkanten van de vorm opzij. Is de zeep daar nog plakkerig? Of ook al stevig? Ik strijk er even met mijn vinger overheen om dat te checken. Kan ik het glad strijken als klei? Dan kan ik beter nog even wachter.
Veel zeepmakers gebruiken het liefst siliconen zeepmallen (inclusief mijzelf) omdat die zo flexibel zijn dat je ze voorzichtig van de zeep af kunt trekken om de hardheid te checken en omdat ze de zeep heel gemakkelijk loslaten.
Anderen geven weer de voorkeur aan een houten vorm, omdat dit beter de warmte vast kan houden. Bekleed met bakpapier. Of een gerecyclede vorm van plastic en dat is ook oké.
Haal de zeepcake voorzichtig uit de vorm en trek er eventueel het bakpapier vanaf. Als de zeep aan de zijkanten blijft plakken of zijn vorm begint te verliezen, doe hem dan terug in de vorm en geef het nog 24 uur de tijd om uit te harden.
Note: in dit stadium van de verzepingsfase is er nog wat loog aanwezig in de zeep die nog niet gereageerd heeft. Dit kan de huid irriteren. Draag daarom gerust handschoenen.
Als je ongelijke randen ziet, dan kun je deze voorzichtig afsnijden met een fruitmesje of laten voor wat het is. Zie je een deukje van je vinger of ander oneffenheden, dan kun je deze voorzicht glad strijken met je vingertoppen.
De invloed van de receptuur
Het kan best zijn, dan je zeep er langer dan een paar dagen over doet om hard genoeg te zijn. Het lijkt dan op jonge kaas.
Verschillende factoren hebben invloed op hoe snel je zeep uithardt en niet alle zeeprecepten harden even snel uit. Omdat er zoveel verschillende factoren een rol spelen, kun je er maar in beperkte mate invloed op uitoefenen.
Een voorbeeld is de vetzuursamenstelling, hoeveelheid water, overvet, je zeepvorm, extra’s die je hebt toegevoegd (zoals zeezout), zeeptemperatuur en de luchtvochtigheid.
Een zeep gemaakt van 100% kokosolie zal veel sneller hard worden dan een zeep gemaakt van 100% olijfolie. Waarom? Kokosolie bestaat voornamelijk uit verzadigde vetzuren, terwijl olijfolie voornamelijk bestaat uit onverzadigde vetzuren. Kokosolie is vast bij kamertemperatuur, terwijl olijfolie vloeibaar is bij kamertemperatuur. Een zeep gemaakt met een 2:1 water/loogoplossing (mijn favoriete verhouding voor mijn zeeprecepten) zal veel sneller hard worden dan hetzelfde zeeprecept gemaakt met een 3:1 water/loogoplossing.
Ook de temperatuur waarop je de zeep maakt, speelt een belangrijke rol. Een zeep gemaakt op 47° C zal veel sneller uitharden dan een zeep die je op bijvoorbeeld 28° C maakt. Hoe hoger de temperatuur waarop je de zeep maakt, hoe sneller deze hard zal worden in vorm.
Daarnaast speelt de methode die je gebruikt om de zeep te maken (bijvoorbeeld koude methode of gietzeep) ook nog mee om te bepalen hoeveel tijd de zeep in de vorm moet zitten, voordat het hard genoeg is om te snijden.
Hoe groot moet ik mijn zeep snijden?
De meeste zeep wordt tussen de 1,5 en 2,5 cm (of zelfs 3 cm) dik gesneden. Het is afhankelijk van je persoonlijke voorkeur. Ik vind het meestal prettig om ze wat dunner te snijden, zodat ik wat meer heb om weg te geven.
Het leuke aan zelfgemaakte zeep is nu juist dat je zelf kun bepalen hoe groot je de zepen wilt hebben.
Mannen (mijn vriend werkt in de bouw) vinden een dikker stuk zeep vaak makkelijker om vast te houden onder de douche, terwijl veel vrouwen de voorkeur geven aan een iets dunner stuk zeep (ik heb pianovingers) dat lekker in de hand ligt.
Kleine kinderen hebben het misschien gemakkelijker met kleine staafjes, dus het kan zijn dat je verschillende maten afsnijdt van elke batch zeep die je maakt. Kies daarom gewoon wat bij jou situatie past.
Maakt de dikte verder nog uit?
Een beetje. Hoe dikker de zeep is, hoe langer het duurt voordat het water volledig verdampt is. De rijpingsperiode zal dan wat langer duren. Als je 6 weken aanhoudt, dan zit je in principe altijd goed.
Wat is de beste manier om zeep te snijden?
Het antwoord: er is geen beste methode. Wel is er een persoonlijk voorkeur. Mijn voorkeur heeft de aanpasbare zeepsnijder.
Alle verschillende gereedschappen en methodes hebben in principe hetzelfde resultaat – je eindigt met meerdere zepen die handig zijn om vast te houden.
1. Keukenmes
Als je een vaste hand hebt, dan kun je gewoon een keukenmes gebruiken om je zeep in stukken te snijden. Gebruik een groot, apart keukenmes om je zeepcake mee te snijden. Bij voorkeur één zonder kartels.
Een tip is om op een stuk karton streepjes te zetten in stappen van 2,5 cm. Zet je zeep recht voor de markeringen en gebruik dit als leidraad bij het snijden.
Je zeepjes zullen niet honderd procent recht zijn, maar zeep is dan ook een natuurproduct. Elk blok is uniek.
2. Zeepsnijdoos
Dit was mijn eerste poging om mijn zeepjes recht af te snijden. Een houten zeepsnijder is een soort open tekendoos met voorgesneden groeven om jouw mes of zeepsnijder recht door de zeep te manoeuvreren.
Dit verkleint de kans op scheef afgesneden zeepjes. Veel messen zullen te dik zijn om in de groeven te passen. Daarom zijn er op internet speciale zeepmessen te kopen (die trouwens ook niet zo scherp zijn).
Als je een beetje handig bent, dan kun je deze ook zelf maken (of je partner lief aankijken). Hier ben je waarschijnlijk wel een aantal uur mee bezig.
3. Zeepsnijder
Dit zijn zeepsnijders met gitaarsnaren. Ideaal voor mensen (zoals ik) met twee linkerhanden. Deze methode werkt het beste als je zeep nog relatief zacht is, anders kan de draad breken. Het is dan ook niet geschikt voor gietzeep.
Ondanks dat ze meer kosten, kan ik je van harte een handgemaakte zeepsnijder aanbevelen. Deze zorgt ervoor dat alle zeepjes kaarsrecht in het juiste formaat worden gesneden. Je kunt zeepsnijders via Etsy kopen, zoals deze mooie, gemaakt van Siberisch berkenhout. Meer zeepsnijders kun je bij de Etsy-shop Woodskinru vinden.
Foto: Etsy-shop Woodskinru
Wat gebruik jij om je zeep mee te snijden? Laat het me weten via de opmerkingen.
