5 fabels over sheaboter in zeep (en de waarheid)

Laatst vroeg iemand me via een DM op Instagram: ‘Kun je ook zeep maken met alleen sheaboter?’ Ik vond het een interessante vraag. Instinctief wilde ik gelijk ‘nee’ roepen. Ik kreeg lijstjes in mijn hoofd van maximaal toegestane hoeveelheden olie in zeep. Maar in theorie kan het natuurlijk gewoon. Ik heb het alleen zelf nooit uitgetest. Waarschijnlijk krijg je dan een hele verzorgende, harde zeep met weinig schuim.

Laatste update: 22 juni 2022

Niet veel later kreeg ik eenzelfde soort vraag: ‘Op elke website die ik bezoek, staat dat ik niet meer dan 10% sheaboter moet gebruiken, anders wordt mijn zeep te zacht. Maar bij jouw recept zie ik omgerekend 11% staan?? Word de zeep dan niet te veel te zacht?’

Elke vraag is een kans om iets nieuws te leren.

Vaak is dat iets dat je ergens gelezen en is een bepaald percentage voor een zeeprecept tot een vast reportoire gaan behoren. Maar ook dat begon ooit ergens door iemand die gewoon maar wat probeerde en uiteindelijk een percentage vond, dat goed werkte in zeep.

Vaak is het iets dat je ergens gelezen hebt in een Facebook-groep of zeepboek.

Zeep & ZUS

Zo dacht ik altijd dat je alleen zoutzeep kon maken met heel veel kokosolie en 20% overvet. Maar laatst paste ik het overvet aan naar 15% en voegde ik er ook gewoon sheaboter en andere ingrediënten aan toe. En de zeep was veel beter! Terwijl ik jarenlang krampachtig vast was blijven houden aan de combinaties zout + kokosolie, omdat dit nu eenmaal zo had geleerd van andere zeepmakers.

Fabel 1: Je mag maximaal 10% of minder sheaboter in zeep gebruiken

Veel zeepmakers, of je nu net begint of een doorgewinterde professioneel bent, hebben het idee dat er van een bepaald ingrediënt maar een maximum percentage mag worden gebruikt. In een aantal gevallen klopt dit ook. Je zeep wordt bijvoorbeeld plakkerig van te veel zonnebloemolie.

Toen ik net begon met bloggen, stelde ik dan ook gelijk een lijstje samen. Ik was bang om het verkeerd te doen. Dus ik hield me aan de percentages die anderen me (digitaal) voorschreven.

Maar. In veel gevallen is het ook gewoon onzin.

Sheaboter is zo’n ingrediënt.

Op veel websites staat dat die maar in kleine hoeveelheden mag worden gebruikt.

Sheaboter is zo’n ingrediënt. Op veel websites staat dat die maar in kleine hoeveelheden mag gebruiken.

Maar, zal ik je eens wat vertellen? Veel websites werken oude berichten niet bij, omdat het veel tijd en geld kost. Verkeerde informatie over sheaboter, blijft dan forever online staan. Als ik even zoek, dan kan ik al snel een paar voorbeelden vinden op populaire zeepblogs. SoapQueen schrijft bijvoorbeeld:

In soap, Shea Butter does not contribute to lather or hardness (so it’s basically a super luxe additive), and the recommended usage rate is typically 10% or less. However, you can use up to 100% Shea Butter in balms and salves.

Vertaling:

“In zeep draagt karitéboter niet bij aan het schuim of de hardheid (het is dus eigenlijk een super-de-luxe additief), en het aanbevolen gebruik is meestal 10% of minder.(…)”

Ik moest deze zin een paar keer opnieuw lezen, voordat het tot me doordrong dat er toch echt het woordje ‘niet‘ stond.

Goed, dit blog stamt uit prehistorie (2013), maar toch.

Door naar de volgende.

Lovin’ Soap Studio stelt voor om 5-15% sheabutter te gebruiken. Dat zit al wat dichter bij de waarheid.

Maar als jij een natuurlijk zeeprecept wilt maken, dan kun je prima 20% gebruiken of zelfs 30%. Probeer het maar eens uit.

Welke hoeveelheid hanteer ik eigenlijk zelf?

Zelf gebruik ik 10-11% sheaboter in mijn zeeprecepten (5% vind ik echt te weinig). Dat doe ik vooral dat mijn zeep hard genoeg is, maar wel betaalbaar blijft.

In de winter wil ik ook nog wel eens een zeep maken met drie verschillende boters: sheaboter, cacaoboter en mangoboter (plus een toefje zijde). Dat is echt pure luxe voor je huid.

Maar in alle andere zeeprecepten zit ik eigenlijk altijd onder de 15%, vanwege de prijs.

Fabel 2: Sheaboter draagt niet bij aan de hardheid of schuim van je zeep

Naast een maximale hoeveelheid, schreef SoapQuen ook dat sheaboter geen bijdrage levert aan de hardheid of schuim van je zeep.

Ook dat is een fabeltje. Het maakt je palmvrije zeeprecept juist stevig.

In tegenstelling tot wat je misschien als beginner denkt, heeft sheaboter een behoorlijk gevarieerd vetzuurprofiel. Het bestaat uit ongeveer 6% linolzuur, 48% oliezuur, 5% palmitinezuur en 40% stearinezuur.

Dat betekent dat sheaboter voor bijna de helft uit verzadige vetten bestaat.

Palmitine- en stearinevetzuren voegen zeker iets toe aan de zeep – megaveel verzadigde vetzuren! Deze vetzuren verhogen de hardheid van je zeep, de stabiliteit van het schuim én de houdbaarheid.

Sheaboter is vaak goedkoper dan cacaoboter (iets zachter, maar je merkt nauwelijks verschil) en daarom een prima alternatief voor palmolie.

Daarnaast geeft het verzorgende eigenschappen aan je zeep en maakt het deze mild.

Fabel 3: Sheaboter is een luxe-ingrediënt

Elly’s Everyday noemt het ook een luxe-ingrediënt. En dat is deels ook wel waar, maar eigenlijk is gewoon het belangrijkste doel van sheaboter dat het je zeep hard maakt, verzorgend, langer houdbaar en de schuimstabiliteit verhoogd. Dit betekent dat het schuim beter op je zeep blijft staan.

Als je andere ingrediënten met veel verzadigde vetten in je zeep verwerkt, zoals ossenwit of reuzel, dan is het niet nodig om nog meer verzadigde vetten, zoals shea- of cacaoboter, toe te voegen.

Maar, als je net als ik geen dierlijke vetten of palmolie in je zeep wilt stoppen, dan moet je het toch echt ergens anders vandaan halen.

Zonder vezadigde vetten zal je zeep niet lang meegaan (het smelt dan letterlijk onder de douche weg), zal de zeep ook minder stabiel schuimen en zullen je zeepjes zachter zijn.

Conclusie: het is eerder een noodzakelijk, dan luxe-ingrediënt in zelfgemaakte zeep.

Het is eerder een noodzakelijk, dan luxe-ingrediënt in zelfgemaakte zeep.

De hoeveelheid moet vooral, niet alleen omdat ik het zeg of iemand anders, passen bij wat jij wilt bereiken met je zeeprecept.

Wat voor iemand anders werkt, werkt misschien niet voor jou. Misschien vind jij maar 5% sheaboter meer dan genoeg in je zeeprecepten, of misschien wel de 20%.

Dat is het mooie van het maken van je eigen zeep, je kunt jouw eigen keuzes maken bij het maken van een recept.

Fabel 4: je kunt geen zeep maken van alleen sheaboter

Deze vraag heb ik eigenlijk al in de intro beantwoord, maar ik wilde hem toch even meenemen. In principe kun je elke plantaardige olie of boter verzepen. Ik heb eerder zeep gemaakt van alleen olijfolie of kokosolie.

Maar een nieuw experiment zou een zeep van alleen sheaboter kunnen zijn.

Waarom?

Omdat je dan de eigenschappen van deze boter in zeep goed leert kennen. Je kunt helemaal zien wat voor soort zeep je dan krijgt. Schuimt het? Hoe voelt het op je huid? En je kunt ook twee zeepjes maken, in plaats van gelijk zes.

Fabel 5: ongeraffineerde sheaboter bevat geen voedingsstoffen meer

Deze fabel heb ik later toegevoegd, omdat ik steeds vaker lees dat er in ongeraffineerde sheaboter bijna geen voedingsstoffen of vetten zou bevatten. Sommige websites waarschuwen dat wel 95% van het vetzuurprofiel verloren zou gaan.

Hoe zit het echt?

Er zijn drie manieren hoe de sheaboter uit de noten wordt gehaald: mechanisch, koudgeperst en via de traditionele methode.

Beste kwaliteit sheaboter

De kwaliteit van biologische, ongeraffineerde sheaboter volgens de traditionele methode is het beste. Ghanese vrouwen verzamelen de noten. Deze worden handmatig geselecteerd en slechte noten vissen ze er gelijk uit. Ze selecteren deze op kleur.

En de vrouwen krijgen hiervoor ook betaald. Zo profiteert de lokale bevolking het meest van jouw aankoop. De noten worden zonder verhitting uit de noten geperst.

Dan is er de mechanische methode om op grote schaal sheaboter te produceren. De noten komen vaak naar Nederland en worden daar verder verwerkt.

De noten worden verhit. Nadeel is dat de slechte noten in de sheaboter ook worden en daarna geperst in een grote pers. Daarmee gaat de kwaliteit iets achteruit.

Biologisch gecertificeerd? Dan zit je goed

Wat heel erg belangrijk is om te checken, is of de sheaboter biologisch gecertificeerd is met een keurmerk. Dit betekent dat er eisen worden gesteld aan hoe de sheaboter geraffineerd wordt. De meeste mensen denken dat er door chemische processen alle goede eigenschappen (vitaminen, vetten, mineralen) van de sheaboter verdwijnen.

Dat is alleen het geval bij sheaboter dat geen keurmerk heeft. Er worden dan chemicaliën gebruikt om zoveel mogelijk sheaboter uit de noten te halen.

Raffineren kan op verschillende manieren

Raffineren kan op verschillende manieren. Bij biologische sheaboter is dat zonder chemicaliën, zodat de sheaboter zo puur mogelijk blijft. Het is dus niet waar dat raffineren alle voedingsstoffen uit sheaboter haalt. Het hangt maar net van de extractiemethode af.

Het raffineren maakt de sheaboter stabiel en de kwaliteiten blijven behouden. Dit betekent dat de sheaboter langer houdbaar is en daarmee ook je zeep. Geraffineerde sheaboter is vaak geurloos en wit.Ongeraffineerde sheaboter heeft een kenmerkende geur en is meestal ivoorkleurig.

Biologische ongeraffineerde sheaboter verschilt qua vetzuursamenstelling niet eens zoveel van geraffineerde sheaboter.

Omdat ik de sheaboter alleen hobbymatig gebruik, kies ik altijd voor ongeraffineerd. Zo houden de Ghanese vrouwen er het meeste aan over.

Hier kun je sheaboter kopen

Sheawhat? Ja, ik weet het, in Nederland worden de termen een beetje door elkaar gebruikt. De officiële benaming is karitéboter, maar dat rept wat minder lekker. Daarom gebruik ik meestal de verbastering sheaboter of het Engelse sheabutter. Zolang we elkaar maar begrijpen ;).

Waar kun je allemaal sheaboter kopen? Ik noemde het laatst al even in mijn Live Q&A op Instagram: bij de Kruidvat.

Als je naar een groot Kruidvat-filiaal gaat, dan is er vaak een rek met “Jari”. Daar vind je kleine potjes sheaboter voor 5 euro per stuk.

Dit gebruik ik meer als noodoplossing (als de boter net op is), want het liefst bestel ik een grote bak bij Jojoli, waar ik even mee vooruit kan.

In de grote stad is het vaak ook wel bij Afrikaanse winkels verkrijgbaar.

Natural Heroes shea butter

De Natural Heroes shea butter is van goede kwaliteit en komt in een glazen pot, die je weer kunt gebruiken om je zelfgemaakte verzorgingsproducten, zoals badzout, in te doen.

Ik vind het prima om er body lotion en lippenbalsem van te maken, maar te prijzig voor in zeep. Alleen, soms wint de gemakszucht het gewoon. Zeker als ik al een paar etherische oliën in mijn winkelmandje heb liggen.

Als je een pot van 500 ml bestelt, dan kun je daar ongeveer 8-10 kleine porties zeep mee maken. Ervan uitgaande dat je recept rond de 50 gram sheaboter bevat.

Moet je verder nog ergens op letten? Ja, vanuit ethisch oogpunt, kun je het beste biologische sheaboter gebruiken. Dan krijgen de boeren (vaak vrouwen in Ghana) een eerlijke prijs voor hun oogst.

Houd je van sheaboter in je zeep of gebruik je liever wat anders? Laat het me weten via de reacties.